|
1. sálmur Um herrans Kristí útgang í grasgarðinn Innleiðslan 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Textinn 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. |
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
| Orðskýringar:bekkur: lækur dreissa sig: hreykja sér, dramba forlíka: sætta frekt: ákaflega, eindregið sankti (latína): heilagur Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 2. sálmurUm Kristí kvöl í grasgarðinumMeð lag: Faðir vor, sem á himnum ert1.Jesús gekk inn í grasgarð þann, Getsemane er nefndur hann. Af olíuþrúgan sá auknafn bar. Olíutréð rétta herrann var. Olíum hjálpræðis allra fyrst af hans lífi þar pressaðist.2. Í aldingarði fyrst Adam braut aftur Jesús það bæta hlaut. Aldingarðseikin ávöxt gaf, eymd, synd og dauði kom þar af. Í aldingarði ljúft lífsins tréð lífgunarfrjóvgun veita réð.3. Júdas þekkti vel þennan stað, þar hafði hann lengi umhugsað, helst mundi pláss það hentugast, herrann mætti þar forráðast svo fæstir hefðu að segja af því og svik hans lægju svo hylming í.4. Satan hefur og sama lag. Situr hann um mig nótt og dag, hyggjandi að glöggt hvar hægast er í hættu og synd að koma mér. En þó í þeim stað allra mest sem á ég drottni að þjóna best.5. Heimsbörnin hafa list þá lært, lygð og svikræði er þeim kært, fótsporum djöfuls fylgjandi, falsráðin draga þó í hlé. Frá hans og þeirra hrekkjastig herrann Jesús bevari mig.6. Oft hafði Jesús í þann stað áður gengið, því veit ég það. Hefur sannlega herrann minn hugsað um pínu og dauða sinn, fulltingis beðið föðurinn þar svo fengi hann staðist píslirnar.7. Jurtagarður er herrans hér helgra Guðs barna legstaðir. Þegar þú gengur um þennan reit þín sé til reiðu bænin heit. Andláts þíns gæt og einnig þá upprisudaginn minnstu á.8. Lærisveinana lausnarinn kær lét suma bíða nokkuð fjær, þrjá tók þó með sér hjartahreinn. Hann girntist ekki að vera einn. Sála mín, þar um þenkja skalt, þér til lærdóms það skeði allt. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:aví (upphrópun): vei, æ bevara: varðveita forráða: svíkja klár: skír, hreinn lygð: lygi offur: fórn olíuþrúgan: staður þar sem olífur voru troðnar til þess að ná olíunni úr þeim tilskikka: ráðstafa þenkja: hugsa, íhuga Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 3. sálmurUm herrans Kristí dauðastríð í grasgarðinumMeð lag: Faðir vor, sem á himnum ert.1.Enn vil ég, sál mín, upp á ný upphaf taka á máli því: Upp stóð Jesús þó þreyttur sé þrisvar sinnum frá bæninni. Lærisveinarnir sváfu fast. Sankti Pétur því ávítast.2. Til og frá gekk hann þrisvar þó. Þar fékkst ei minnsta hvíld né ró. Undanfæri því ekkert fann, alls staðar drottins reiði brann. Gegnum hold, æðar, blóð og bein blossi guðlegrar heiftar skein.3. Himnaljósið var honum byrgt, helst því af nótt var orðið myrkt, ástvinahuggun enga fann, allir sváfu um tíma þann. Jörðin var honum óhæg eins, engin fékkst bót til þessa neins.4. Í þessum spegli það sé ég, þeim sem drottinn er reiður mjög hvorki verður til huggunar himinn, jörð, ljós né skepnurnar. Án Guðs náðar er allt um kring eymd, mæða, kvöl og fordæming.5. Framar sést hér hvað fárleg sé fordæmdra kvöl í helvíti. Frá einni plágu til annarrar í ystu myrkrum þeir hrekjast þar. Ó, hvað syndin afskapleg er, allt þetta leiðir hún með sér.6. Í þriðja máta af þessu sést, það lær þú, sál mín, allra best, Guðs reiðield og eilíft fár útslökktu og lægðu herrans tár. Allt honum því til ama var svo allt verði þér til huggunar. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:fárlegur: voðalegur, ægilegur forlíka: sætta frekt: ákaflega frómur: guðrækinn, góður klár: hreinn sankti (latína): heilagur Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 4. sálmurSamtal Kristí við lærisveinanaMeð lag: Einn Guð skapari allra sá.1. Postula kjöri Kristur þrjá í kvölinni sér að vera hjá, bauð þeim: Vakið og biðjið víst, bráðleg freistni svo grandi síst.2. Strax sem Jesús um steinsnar nær sté fram lengra, þess gætum vér, allir sofnuðu sætt með ró. Sjálfur herrann einn vakti þó.3. Áður var svoddan um þig spáð, ásett fram kom nú herrans ráð. Þú hlaust Guðs reiðiþrúgu einn þreyttur að troða, Jesú hreinn.4. Ef ég skal ekki sofna í synd, svo er náttúran veik og blind, um steinsnar máttu eitt mér frá aldrei, minn Jesú, víkja þá.5. Næturhvíldin mín náttúrleg nóg er mér trygg þá veit ég þig hjá mér vaka til hjálpræðis. Hvert kvöld vil ég þig biðja þess.6. Þrisvar Jesús til þeirra fór því að hann mæddi pína stór. Hann bað Petrum með hýrri lund hjá sér að vaka um eina stund.7. En hann sofnaði æ því meir svo ekki vissi hann né þeir hverju svöruðu honum þá. Herrans pínu mjög jók það á.8. Mig hefur ljúfur lausnarinn leitt inn í náðargrasgarð sinn, vakandi svo ég væri hér. Vitni skírnin mín um það ber. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:dár: fastur fárlegur: voðalegur, ægilegur forláta: fyrirgefa forráða: svíkja reiðiþrúga: þrúga er vínþröng, þar sem vínber eru troðin svo að safinn næðist úr þeim, sbr. Op. 14, 18-20; Jes. 63, 1-6; Hermlj. 1, 15; Op. 19, 15. Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 5. sálmurUm komu Gyðinga í grasgarðinnMeð lag: Heiðrum vér Guð af huga.1. Meðan Jesús það mæla var mannfjöldi kom í garðinn þar, Júdas, sá herra sinn forréð, sveinar prestanna og stríðsfólk með, skriðbyttur báru, blys og sverð, búnir mjög út í þessa ferð. Um það ég framar þenkja verð.2. Verður það oft þá varir minnst, voveifleg hætta búin finnst. Ein nótt er ei til enda trygg, að því á kvöldin, sál mín, hygg. Hvað helst sem kann að koma upp á kjós Jesúm þér að vera hjá, skelfing engin þig skaðar þá.3. En Júdas hafði áður sagt auðkenni þeim og svo við lagt: Hvern ég kyssi, handtakið þann, höndlið með gætni og bindið hann. Varastu, sál mín, svik og prett þó sýnast megi í hylming sett, drottinn augljóst það dæmir rétt.4. En Jesús áður allt fornam hvað átti við hann að koma fram. Því gekk hann sjálfur þeim á mót, þannig ræddi með kærleikshót: Að hverjum leitið hingað þér? Hópur illmennis aftur tér: Jesúm naddverska nefnum vér.5. Ég er hann, sagði Jesús þá. Júdas sjálfur stóð flokknum hjá. Öflugt var drottins orðið það, allir til jarðar féllu í stað. Hvað hans óvini hrelldi mest huggar nú mína sálu best. Í allri nauð það auglýsist.6. Þá ég fell eður hrasa hér hæstur drottinn vill reiðast mér. Þá segir Jesús: Ég er hann sem endurleysti þann syndarann með mínu blóði og beiskri pín, bræði, faðir kær, stilltu þín. Eflaust er það afsökun mín.7. Djöfull, synd og samviskan ill sálu mína þá kvelja vill. Eins segir Jesús: Ég er hann sem afmá þína misgjörð vann, líka sem vindur léttfær ský langt feykir burt og sést ei því. Á mig trú þú, svo ertu frí.8. Þegar mig særir sótt eða kvöl, sorgleg fátækt og heimsins böl, ég veit þú segir: Ég er hann, Jesús, sem lækna vill og kann. Auðlegð á himnum áttu víst, eymd þín og hryggð í fögnuð snýst, heiminn sigraði ég, hræðstu síst.9. Á dauðastund og dómsins tíð, drottinn, það skal mín huggun blíð. Orð þitt er sama: Ég er hann sem inn þig leiði í himnarann. Þjónn minn skal vera þar ég er, því hefur þú, Jesú, lofað mér. Glaður ég þá í friði fer. 10. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:fornema: skynja naddverskur: frá Nasaret þenkja: hugsa, íhuga Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 6. sálmurUm Júdas koss og Kristí fangelsiMeð lag: Einn herra eg best ætti.1. Frelsarinn hvergi flýði fjandmenn þó lægi senn. Herrann beið þeirra, hinn þýði, þeim leyfði á fætur enn. Hvern helst þeir hyggi að finna, hann spyr, sem ljóst ég get. Jafnt sem fyrr Júðar inna: Jesúm af Nasaret.2. Ég er hann, aftur sagði annað sinn Jesús hátt, lærisveinunum lagði líknarorð þetta brátt: Ef mín yður lystir leita þá látið þessa frí. Búinn var hann að heita hjálpræðisorði því.3. Hér af má heyra og skilja herrans vors Jesú makt, ekki gat án hans vilja á hann neinn hendur lagt. Við mig þó hatri hreyfi heiftarmenn illgjarnir, enginn kann, utan hann leyfi, eitt skerða hár á mér.4. Föðurnum hjartahlýðinn hann gafst á þeirra vald. Sál mín, því sért ókvíðin, sjá, þitt óhlýðnisgjald viljugur vildi hann bæta. Víst er þín skylda auðsén, ást og auðsveipni mæta áttu að leggja ígen. 5. Júdas kom fljótt sem kunni kyssandi Jesúm nú, mælti fláráðum munni: Meistari, sæll vert þú. Herrann hógværðarríkur, hann sagði: Þú, minn vin, með kossi son mannsins svíkur. Síst mun því hefndin lin.6. Evu munn eplið eina aumlega ginnti um sinn. Falskoss því fékk að reyna, frelsarinn, munnur þinn. Blíðmælum djöfuls bægðu svo blekkist ég ekki á þeim, heimshrekki líka lægðu, líf mitt og æru geym.7. Auðsén eru augum þínum öll vél og launsvik hér. Hritt þeim úr huga mínum, hreint skapa geð í mér. Virstu mig vin þinn kalla, verða lát raun þar á, holdsbrest og hræsni alla hindra og tak mér frá.8. Í hryggð og háska mikinn hefur mig satan leitt. Æ, hvað oft ég verð svikinn, ei get ég hjá því sneitt. Son mannsins svikum mætti sannlega upp á það, svikanna háskinn hætti hjá mér ei fyndi stað.9. Munnur þinn, að ég meina, minnist við Jesúm bert, þá hold og blóð hans hreina hér fær þú, sál mín, snert. Guðs vegna að þér gáðu, gef honum ei koss með vél, í trú og iðrun þig tjáðu og tilbú þitt hjarta vel. 10. 11. 12. 13. ………………………………..Amen |
||
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
||
| Orðskýringar:frekt: þunglega ígen: í staðinn inna: segja Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 7. sálmurUm vörn sankti Péturs og Malkus eyrasárMeð lag: Gæsku Guðs vér prísum.1. Lausnarans lærisveinar þá líta atburð þann og Júða athafnir einar, allir senn spurðu hann: Eigum vér ekki að slá óvinasveit með sverði svo hér ei þyngra af verði? Sál mín, þar gjör að gá.2. Ef þú áforma vildir eitthvað sem vandi er á þarfleg ráð þiggja skyldir og þig vel fyrir sjá. Af því oftlega sker, sá sem er einn í ráðum, einn mætir skaða bráðum. Seint þá að iðrast er.3. En með því mannleg viska í mörgu náir skammt, á allt kann ekki að giska sem er þó vandasamt. Kost þann hinn besta kjós. Guðs orð fær sýnt og sannað hvað sé þér leyft eða bannað. Það skal þitt leiðarljós.4. Pétur með svellu sinni sverð úr slíðrum dró, hans trúi ég bræðin brynni, og beint í flokkinn hjó. Malkus hlaut hér af tjón, hann missti hið hægra eyra, höggið tók ekki meira. Þessi var biskups þjón.5. Lausnarinn ljóst nam svara lærisveinunum fyrst: Látið þessa fram fara frekast að sinni lyst. Pétri svo sagði nú: Sverðdauða sá skal sekur sem sverð án leyfis tekur. Sverð slíðra, Símon, þú.6. Meinar þú faðirinn mildi mundi ei senda hér ef ég þess óska vildi engla til fylgdar mér fleiri en tólf fylkingar? Eða mun skylt ég ekki áskenktan kaleik drekki sem mér þó settur var?7. Svo mun uppfyllast eiga hvað er í ritning tjáð og síðan sannast mega hvað sést fyrir löngu spáð. Svo eftir sermon þann eyrað þjónsins áhrærði sem áður Pétur særði og læknaði að heilu hann.8. Sál mín, lærum og sjáum með sannri hjartans lyst, tvenns slags sverðs glöggt við gáum, greina skal þar um fyrst. Sverð drottins dómarinn ber, sverð eigin hefndar annað sem öllum verður bannað. Það kennir Kristur hér.9. Bið ég hér glöggt að gætir góð valdstjórn heiðarleg, saklausan síst þú grætir né sjálfan meiðir þig. Virð sverð Guðs vandlætis. Blóð skaltu ei því banna, burt sníddu grein lastanna, merk dæmi Móisis. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:sankti (latína): heilagur sermon (latína): ræða spélni: gaspur, spott svellur: bólginn, þrútinn, „með svellu sinni“: með hugann þrútinn af ákafa eða reiði Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 8. sálmurPrédikun Kristí fyrir GyðingumMeð lag: Sá frjáls við lögmál.1. Talaði Jesús tíma þann til við óvini sína sem komnir voru að höndla hann. Heyrum þá kenning fína.2. Sem til illvirkja eruð þér útgengnir mig að fanga. Áður gat enginn meinað mér í musterinu að ganga.3. Daglega hef ég sýnt og sagt sannleikans kenning mæta. Enginn gat hendur á mig lagt, ættuð nú þess að gæta.4. Yfir stendur nú yðar tíð uppfyllt svo ritning verði. Myrkranna geisar maktin stríð, mæla svo Jesús gjörði.5. Ljúflyndi blessað lausnarans líttu hér, sál mín kæra. Sá vill ei dauða syndugs manns, svoddan máttu nú læra.6. Jesús þeim sýndi í sannri raun sálarheill, náð og frelsi. Guðs syni Júðar guldu í laun grimmd, hatur og fangelsi.7. Furða það, sál mín, engin er, ei skalt því dæmi týna þó veröldin launi vondu þér velgjörð mjög litla þína.8. Gyðinga dæmi skynja skalt, skil þig við ódyggð slíka. Þakklæti fyrir góðgjörð gjald Guði og mönnum líka.9. Ég læt mér þessu jafnframt sagt, Jesú, af orðum þínum: Enginn gat hendur á þig lagt af eigin vilja sínum. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:forgefins: til einskis forsóma: vanrækja Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 9. sálmurUm flótta lærisveinannaMeð lag: Jesú Kriste, þig kalla ég á.1. Þá lærisveinarnir sáu þar sinn herra gripinn höndum og hann af fólki verstu var vægðarlaust reyrður böndum, allir senn honum flýðu frá, forlétu drottin hreinan í háska einan. Að svoddan skulum við, sál mín, gá, sjáum hér lærdóm beinan.2. Án drottins ráða er aðstoð manns í engu minnsta gildi. Fánýtt reynist oft fylgið hans sem frekast hjálpa skyldi. Hver einn vill bjarga sjálfum sér ef sýnist háskinn búinn, að hendi snúinn. Far því varlega að fallvölt er frænda og vina trúin.3. Í sama máta sér þú hér, sál mín, í spegli hreinum að hryggilegar sé háttað þér en herrans lærisveinum. Þeir höfðu leyfi lausnarans lífi að forða sínu frá sárri pínu. Nauðugir misstu návist hans. Nú gæt að ráði þínu.4. Hvað oft, Jesú, þér flúði ég frá frekt á mót vilja þínum þá glæpaveginn gekk ég á, girndum fylgjandi mínum. Forskuldað hafði ég fyrir það flóttamaður að heita til heljarreita. En þú virtist mér aumum að aftur í miskunn leita.5. Einn varstu, Jesú, eftir því í óvina látinn höndum, einn svo ég væri aldrei í eymd og freistingum vöndum. Allir forlétu einan þig, allt svo mig hugga kynni í mannraun minni. Ég bið: Drottinn, lát aldrei mig einsamlan nokkru sinni.6. Lærisvein, sál mín, sjá þú þann sem Jesú eftir fylgdi. Ranglát ungmenni rændu hann, rétt nakinn við þá skildi. Bersnöggur flótti betri er en bræðralag óréttinda í selskap synda. Ávinning lát þig engan hér í þeirra flokki binda.7. Burt þaðan Jesúm færði fljótt flokkur illræðismanna. Lamb Guðs saklaust þá leið að nótt leiddu þeir til kvalanna. Miskunnarlaus sú meðferð bráð mér virðist eftir vonum í náttmyrkrunum. Þeir hafa bæði hrakt og hrjáð, hrundið og þrúgað honum.8. Í dauðans myrkrum ég, dæmdur þræll, dragast átti til pínu en þú tókst, Jesú, son Guðs sæll, saklaus við straffi mínu. Þannig tilbjóstu ljóssins leið ljómandi sálu minni þó líf hér linni. Andlátskvölum og kaldri neyð kvíði ég því engu sinni.9. Hröktu því svo og hrjáðu þig, herra minn, illskuþjóðir, hér svo nú bæru á höndum mig heilagir englar góðir. Mæðusöm urðu myrkrin þér, mæta létu þig hörðu og hindran gjörðu, Guðs dýrðar ljós svo lýsi mér á lifandi manna jörðu. 10. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:forskulda: verðskulda þrúga: þjarma að Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 10. sálmurUm það fyrsta rannsak fyrir KaífaMeð lag: Allt mitt ráð til Guðs.1. Til Hannas húsa herrann Krist harðráðir Júðar leiddu fyrst. Beisk, frá ég, bönd hann særi. Honum strax þaðan vísað var, viðtekt fékk ei né hvíldir þar mjög svo þó mæddur væri.2. Burt sendi því með beiskri pín bundinn Kaífas, mági sín, Hannas vorn herrann sæta. Höfuðkennimanns hæstu stétt hafði sá þetta árið rétt, Guðs lögmáls átti að gæta.3. Úr himnaríkis hvíldarstað höfðum við, sál mín, forskuldað út rekin víst að vera. En Jesús tók nú upp á sig ónáðan slíka fyrir þig. Lof sé þeim ljúfa herra.4. Hjartað bæði og húsið mitt heimili veri, Jesú, þitt, hjá mér þigg hvíld hentuga. Þó þú komir með krossinn þinn kom þú blessaður til mín inn. Fagna ég þér fegins huga.5. Kaífas hafði hér um spáð, hentugast mundi þetta ráð að dæi einn fyrir alla. Embættis mælti andinn þar af því hjartað ei vissi par, sannleik Guðs sinnti varla.6. Balaams dæmi eins var eitt, andagift sú var honum veitt, spaklega tungan spáði. Hann hafði í sinni hrekkjaráð, hjartað fékk ekki sannleiks gáð því hann fégirndin þjáði.7. Ó, Jesú, láttu aldrei hér anda þinn víkja burt frá mér. Leið mig veg lífsins orða svo hjartað bæði og málið mitt mikli samhuga nafnið þitt, holdsgirnd og hræsni forða.8. Til Kaífas voru komnir senn kennivaldið og stjórnarmenn. Biskupinn þegar að bragði leitar andsvars til lausnarans um lærisveina og kenning hans en Jesús aftur sagði:9. Opinberlega en ekki leynt í musterinu kenndi ég beint. Hvað spyrð þú mig um þetta? Kunngjöra mega þar um þér þeir sem lærdóminn heyrðu af mér, þá láttu þig leiðrétta. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:forskulda: verðskulda forsómun: vanræksla forsvar: vörn klár: skír offur: fórn pústur: löðrungur, kinnhestur Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 11. sálmurUm afneitun PétursMeð lag: Dagur í austri öllum.1. Guðspjallshistorían getur gripinn þá Jesús var, allir senn, utan Pétur, yfirgáfu hann þar og lærisveinn einn annar álengdar gengu hljótt herrans hryggðarbraut sanna. Harla dimmt var af nótt.2. Kaífas kennimanni kunnugur lærisveinn inn gengur ört með sanni, úti stóð Pétur einn. Ambátt upp ljúka beiðir, ókenndan Petrum þá í forsal til lýðsins leiðir. Lærdóm hér finna má.3. Krossferli að fylgja þínum fýsir mig, Jesú kær, væg þú veikleika mínum þó verði ég álengdar fjær. Þá trú og þol vill þrotna, þrengir að neyðin vönd, reis þú við reyrinn brotna og rétt mér þína hönd.4. Koleld, því kalt var næsta, kveikt hafði þrælalið, Pétur með sturlun stærsta stóð hjá þeim logann við. Ambátt hann ein sprogsetti, af sér það heyra lét: Mun þessi mann, hún frétti, með Jesú af Nasaret?5. Hann neitar hratt að bragði, hræddur við orðin byrst, þann sig ei þekkja sagði, þá gól nú haninn fyrst. Ætlar sér út að rýma, önnur þerna hann sá, talar í annan tíma til þeirra er stóðu hjá:6. Frá Nasaret nú er þessi nýkominn Jesú með. Hinna geð trúi ég það hvessi, hver maður spyrja réð: Ertu einn af hans sveinum? Enn Pétur neita vann, sagði með eiði einum: Aldrei þekkti ég hann.7. Þriðja sinn þar til lögðu þjónar Kaífas bert. Málfærið, sumir sögðu, segir til hver þú ert. Frændi Malkus réð mæla: Mundi ég þig ekki sjá, get ég síst grun mig tæla, í garðinum Jesú hjá?8. Pétur með bljúgu bragði bráðlega sagði nei, sór sig og sárt við lagði, svoddan mann þekkti hann ei. Glöggt þegar gjörðist þetta, gól haninn annað sinn. Síst mátti sorgum létta, sút flaug í brjóstið inn. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:dælska: dirfska gá: ganga snart: skjótt snið: aðferð, háttur, viðleitni sprogsetja: ávarpa, yrða á sút: sorg Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 12. sálmurUm iðrun PétursMeð lag: Kom andi heilagi.1. Pétur þar sat í sal hjá sveinum inni. Tvennt hafði hanagal heyrst að því sinni.2. Búinn var þrisvar þá þvert hann að neita sér Jesúm sælan frá. Sorg má það heita.3. Drottinn vor veik sér við, víst um það getur, ljúfur með líknarsið og leit á Pétur.4. Strax flaug í huga hans, hvað þó síst varði, lausnarans orð og ans í aldingarði.5. Blygðaðist brátt við það brjóst fullt af trega, gekk út úr greindum stað og grét beisklega.6. Sjá þú með sannri trú, sál mín ástkæra, hvað framar hefur þú hér af að læra.7. Hátt galar haninn hér í hvers manns geði drýgðar þá syndir sér sem Pétur skeði.8. Sárlega samviskan sekan áklagar, innvortis auman mann angrar og nagar.9. Fær hann sig frjálsan síst þó finnist hrelldur sem fugl við snúning snýst sem snaran heldur. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar:formerkja: taka eftir, verða áskynja klár: skír sút: sorg þrúga: þjarma að Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991) |
| 12. sálmurUm iðrun PétursMeð lag: Kom andi heilagi.1. Pétur þar sat í sal hjá sveinum inni. Tvennt hafði hanagal heyrst að því sinni.2. Búinn var þrisvar þá þvert hann að neita sér Jesúm sælan frá. Sorg má það heita.3. Drottinn vor veik sér við, víst um það getur, ljúfur með líknarsið og leit á Pétur.4. Strax flaug í huga hans, hvað þó síst varði, lausnarans orð og ans í aldingarði.5. Blygðaðist brátt við það brjóst fullt af trega, gekk út úr greindum stað og grét beisklega.6. Sjá þú með sannri trú, sál mín ástkæra, hvað framar hefur þú hér af að læra.7. Hátt galar haninn hér í hvers manns geði drýgðar þá syndir sér sem Pétur skeði.8. Sárlega samviskan sekan áklagar, innvortis auman mann angrar og nagar. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
formerkja: taka eftir, verða áskynja
klár: skír
sút: sorg
þrúga: þjarma að
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 13. sálmurUm falsvitnin og Kaífas dómTón: Jesús Guðs son eingetinn.1. Foringjar presta fengu falsvitni mörg tilsett, fúslega fram að gengu, fullir með svik og prett. Samhljóða urðu eigi, uppdiktað margt þó segi. Jesús þá þagði slétt.2. Lærðu, ef lygum mætir, lífsreglu, sál mín, hér: Með forsi og þjóst ei þrætir, þrálega svo til ber, hógvær þögn heiftir stillir, heimskorður sannleik spillir oft fyrir sjálfum sér.3. Hirð aldrei hvað sem gildir að hætta á ósatt mál, hvort verja eða sækja vildir, verður það mörgum tál. Munnur, sá löngum lýgur, frá lukku og blessun hnígur, hann deyðir sína sál.4. Sannleiksvitni þó segi sekan mig Guði hjá óttast þarf ég nú eigi, afsökun hef ég þá: Ljúgvotta lygi megna leið Jesús minna vegna, klögun mig frelsti frá.5. Kaífas frétti fyrstur falsklega herrann að sjálfur hvort sé hann Kristur og svo enn framar kvað: Við sannan Guð þig ég særi, ef sonur hans ertu hinn kæri segðu oss satt um það.6. Jesús játar að stundu, jafnframt því svo nam tjá, son mannsins sjá þeir mundu sitja þaðan í frá til kraftarins hægri handar og hér eftir komanda skærasta skýi á.7. Kennimann reif sín klæði, kvað: Slíkt guðlöstun er. Að spyr með ógnabræði: Um það hvað haldið þér? Allt ráðið undir tekur: Er hann víst dauðasekur, svoddan samþykkjum vér.8. Jesús ei ansa hirti áður þá logið var en Guðs nafn gjarnan virti, gaf því Kaífas svar. Lygð heims þó lítið sætir, lausnarans dæmis gætir, leita Guðs lofdýrðar. 9. 10. 11. 12. 13. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
frómur: guðrækinn, góður
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 14. sálmurUm þjónanna spott við KristumTón: Allfagurt ljós.1. Eftir þann dóm sem allra fyrst andlegir dæmdu um herrann Krist hafa þeir því að þá var nótt þegar til hvíldar gengið skjótt.2. Drottinn vor eftir þreyttur þar þrælum til gæslu fenginn var. Gjörði að honum gys og dár guðlausra manna flokkur þrár.3. Háðung, spottyrði, hróp og brigsl hver lét með öðrum ganga á víxl, hræktu og slógu herrann þar, hann þó á meðan bundinn var.4. Sjáðu og skoða, sála mín, saklausa lambsins beisku pín. Hugsa vandlega um það allt af þessu hvað þú læra skalt.5. Hann sem að næturhvíld og ró hverri skepnu af miskunn bjó í sinni ógna eymda stærð engan kost fékk á neinni værð.6. Hvíldarnótt marga hef ég þáð, herra Jesú, af þinni náð. Kvöl þín eymdum mig keypti frá, kannast ég nú við gæsku þá.7. Nær sem ég reyni sorg eða sótt, seinast að kemur dauðans nótt, næturkvala sem neyddu þig njóta láttu þá, Jesú, mig.8. Samviskuslög og satans háð sefi, Jesú, þín blessuð náð. Ofboð dauðans og andlátspín af taki og mýki gæskan þín. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
agg: meinsemi, illyrði
dár: háð
spéa (þát. flt: spjöðu): hæða, spotta
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 15. sálmurUm ráðstefnu prestanna yfir KristóTón: Krists er koma fyrir höndum.1. Mjög árla uppi voru öldungar Júða senn, svo til samfundar fóru, fyrstir þó kennimenn. Í ráðslag létu leiðast, líkar það öllum vel, hvernig þeir gætu greiðast Guðs syni komið í hel.2. Heimtu með heiftarlundu herrann vorn til sín brátt, orsök því enga fundu, allir senn mæltu hátt: Seg oss, ef ertu Kristur, einasti son Guðs sá. Græðarinn gæskulystur gaf andsvar þar upp á:3. Þó ég það yður segi, ekki samt trúi þér, andsvarið mér og eigi ef ég spyr nokkurs hér. Mannsins son sjáið sitja senn hjá Guðs hægri hlið, í skýi mun einu vitja aftur með dýrðarsið.4. Ertu Guðs son? þeir sögðu, svaraði drottinn: Já. Djarfir þann dóm á lögðu: Dauða maður er sá. Upp stóðu strax að stundu, stríð þeim í hjarta brann, frelsarann fjötrum bundu, færðu Pílató hann.5. Hér máttu, sál mín, sanna svo gengur það til víst, ástundan illvirkjanna umhyggju vantar síst. Árla þeir blundi bregða, binda fast öll sín ráð, klóklega hrekkjum hegða hver sem þess fengi gáð.6. En þú sem átt að vera útvalinn drottins þjón, verk hans og vilja að gjöra og varast þitt sálartjón. Andvara engan hefur, umhyggjulítill sést, við glys heims gálaus sefur. Guð náði svoddan brest.7. Margir upp árla rísa, ei geta sofið vært, eftir auð heimsins hnýsa, holdsgagnið er þeim kært. Sálin í brjósti sofnuð sýnist að mestu dauð, til allra dyggða dofnuð sem drottinn helst þó bauð.8. Forsjónarverkmenn vísir víngarði drottins í fyrst þá dagsljóminn lýsir ljúft bið ég gái að því. Um sitt embætti hyggi, árla gjörð bænin sé, iðjulausir ei liggi í líkamans gjálífi. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
frómur: góður
inna: segja
stá: standa
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 16. sálmurUm Júdasar iðrunMeð lag: Af hjarta, hug og munni.1. Júdas í girndargráði af Gyðingunum fyrst þrjátíu peninga þáði, því sveik hann herrann Krist. Ljóst þegar líta vann, drottinn var nú til dauða dæmdur og þungra nauða, iðraðist eftir hann.2. Greitt í musterið gengur, greinir svo ritning frá, um silfrið sinnti ei lengur, senn vill það prestum fá, sagði með sárum móð: Ó, hvað ég gjörði illa þá yfir mig kom sú villa að sveik ég saklaust blóð.3. Liðsemd prestarnir lögðu litla, sem von var að, harðlyndir honum sögðu: Hvað eigum vér með það? Þú mátt einn sjá um þig. Silfrinu á gólfið grýtti, gekk þaðan, mjög sér flýtti, og hengdi sjálfan sig.4. Ráðstefnu herrar héldu, hættu þar síðast við, fyrir akur sjálfir seldu silfrið leirkerasmið. Áður sagt um það var í spádómssögnum sönnum. Sá var vegferðarmönnum gefinn til greftrunar. 5. Sjá hér hvað illan enda ótryggð og svikin fá. Júdasar líkar lenda leiksbróður sínum hjá. Andskotinn illskuflár enn hefur snöru snúna snögglega þeim til búna sem fara með fals og dár.6. Ótrú sinn eigin herra ætíð um hálsinn sló. Enginn fékk af því verra en sá meinlausum bjó forræði, fals og vél. Júdas því henging henti, hann fölskum til sín benti eins og Akítófel.7. Fégirndin Júdas felldi, fyrst var hans aðtekt sú. Guðs son Gyðingum seldi, gleymdi því æru og trú. Svo til um síðir gekk. Kastaði keyptum auði þá kvaldi sorg og dauði, huggun alls enga fékk.8. Undirrót allra lasta ágirndin kölluð er. Frómleika frá sér kasta fjárplógsmenn ágjarnir sem freklega elska féð. Auði með okri safna, andlegri blessun hafna en setja sál í veð.9. Annaðhvort er í vonum, auðurinn fagur nú hafnar þér ellegar honum hryggur burt kastar þú þá dauðinn þrengir að. Ágirndin ótæpt svelgir, af því sálina velgir í köldum kvalastað. 10. 11. 12. 13. 14. 15. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
dár: háð
dárlega: heimskulega
forræði: svik
gráð(ur): græðgi
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 17. sálmurUm leirpottarans akurMeð lag: Faðir á himna hæð.1. Svo sem fyrr sagt var frá silfurpeninga þá, hverjir loks Júdas hrelldu, höfuðprestarnir seldu.2. Og keyptu einn til sanns akur pottmakarans. Þar má fullt frelsi hafa framandi menn að grafa.3. Þar finnst ein þýðing fín, þess gættu, sála mín, af Guðs ásettu ráði um það Sakarías spáði.4. Líkist leirkerasmið líknsamur drottinn við sem Jesajas fyrr sagði, sjálfur það rétt út lagði.5. Af leir með lífsins kraft lét hann mannkynið skapt. Hrein ker til heiðurs setur, hin önnur lægra metur.6. Drottinn einn akur á, er honum falur sá. Minnstu, hann miskunn heitir, mæddum lýð huggun veitir.7. Jesús er einn sá mann sem akurinn keypti þann, en hans blóðdropar blíðir borgunargjaldið þýðir.8. Framandi fólkið það sem fékk ei neinn hvíldarstað erum vér sorgum setnir, af syndugu eðli getnir. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26 27. ………………………………..Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
sút: sorg
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 18. sálmurSú fyrsta áklögun Gyðinga fyrir PílatóMeð lag: Sælir eru þeim sjálfur Guð.1. Árla, sem glöggt ég greina vann, með Guðs son bundinn fara prestarnir svo að píndist hann til Pílatum landsdómara. Í þinghús inn það sama sinn sagt er þó enginn kæmi svo ekki meir saurguðust þeir. Sjá hér hræsninnar dæmi.2. Inngang um húsdyr heiðingjans héldu þeir synd bannaða. Saurgast á blóði saklauss manns sýndist þeim engan skaða. Heimsbörnum hér óvirðing er aumstöddum hjálp að veita. En Guðs orðs forakt, ágirnd og prakt, engin misgjörð skal heita.3. Pílatus sem það formerkt fékk fyrst ei þeim metnað sætti, án dvalar sjálfur út því gekk, embættisskyldu gætti. Sakargift þá vill fulla fá fram borna af þeirra munni. Dáryrði fljót drambsemi á mót dómarinn gefa kunni.4. Lát þér ei vera afmán að, ef þú vilt frómur heita, af Pílató ljóst að læra það sem loflegt er eftir að breyta. Ranglætið hans, þess heiðna manns, halt þér minnkun tvöfalda. Þeim miður fer en honum hér, hver vill þann kristinn halda?5. Álitið stórt og höfðingshátt hræðast skyldir þú ekki. Sannleiksins gæta ætíð átt, engin kjassmál þig blekki. Ærugirnd ljót, hofmóðug hót, hlýðir síst yfirmönnum. Dramblátum þar þú gef andsvar, þó byggt á rökum sönnum.6. Öldungar Júða allra fyrst upp báru sök þrefalda: Fólkinu þessi frá snýr víst, fyrirbýður að gjalda keisarans skatt, það segjum vér satt, sjálfur vill kóngur heita og Kristur sá sem koma á kvittun og frið að veita.7. Hér koma fram þau réttu rök ræðu og þanka minna: Þér, Jesú, gefin var þreföld sök, það kann ég glöggt að finna. Þrefaldleg sekt mig þjáði frekt, þar um ég klagast mætti. Þrefalda styggð og þunga lygð þú leiðst með sögðum hætti.8. Frásnúið Guði allt mitt er eðli og líf fáneyta. Öðrum því gef ég oft af mér illdæmi svo að breyta. En hér á mót með elsku hót öll Guðs börn rétt því trúa, frá bölvan, deyð, djöfli og neyð drottinn réð lýðnum snúa. 9. 10. 11. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
afmán: skömm, smán
dáryrði: háðsyrði
forakt: fyrirlitning
formerkja: taka eftir, verða áskynja
forsvar: vörn
frekt: eindregið
frómur: guðrækinn, góður
hofmóðug hót: hrokafull framkoma
prakt: skart, tign
styggð: hatur
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 19. sálmurUm Kristí játning fyrir PílatóLag: Mitt hjarta hvar til.1. Gyðingar höfðu af hatri fyrst harðlega klagað Jesúm Krist, sem áður sagt er frá. Landsdómarinn gjörði að gá glöggt hvað þýðir framburður sá.2. Áklögun fyrsta andleg var, um það Pílatus sinnti ei par, önnur um skylduskatt. Hann vissi vel þeir sögðu ei satt, svoddan málum þegjandi hratt.3. En sem þeir nefndu kónginn Krist kom honum þá til hugar fyrst hvað fyrri heyrði og nam af Júðum mælt um Messíam, ef mætti ske það kæmi nú fram.4. Pílatí sinni í sumum finnst sem um Guðs dýrkun hugsa minnst, höfðingjum hræsna títt, undirsáta frelsið frítt fjárplógsgjarnir rækja nú lítt.5. Hirðstjórinn spurði herrann þá hvort hann sé Júða kóngur sá, en Jesús aftur tér: Talar þú svo af sjálfum þér eða sögðu aðrir þvílíkt af mér?6. Þá varð Pílatí þelið kalt. Þig hatar, sagði hann, fólkið allt. Hvað illt hefur þú gjört? Aftur Jesús ansar bert, er það næsta þenkingarvert:7. Mitt ríki er ekki héðan af heim. Hart mundi annars móti þeim stríða minn máttarher sem nú mig seldu í nauðir hér svo næðu ekki Gyðingar mér.8. Pílatus aftur ansa vann: Ertu þó kóngur? sagði hann. Játaði Jesús því: Hingað kom ég heiminn í svo herma skyldi ég sannleikann frí. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
forsvara: verja
frómur: góður
seimur: auður, gull
undirsátar: þegnar
þenkja: hugsa, íhuga
þenkingarverður: íhugunarverður
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 20. sálmurÖnnur áklögun Gyðinga fyrir PílatóTón: Óvinnanleg borg.1. Pílatus hafði prófað nú píslarsök Jesú gefna. Klén virtist honum kóngstign sú þá Kristur sannleik réð nefna. Heims sannleik heiðra lést, hæddi Guðs sannleik mest. Sannindin elska ber. Orð drottins láttu þér kærast þó allra efna.2. Jafnótt þá ganga jarlinn réð til Júða út að bragði. Enga sök þessum manni með má ég finna, hann sagði. Gyðingar heldur hart herrann klöguðu um margt með æði, ógn og dramb, en rétt sem meinlaust lamb lausnarinn ljúfur þagði. 3. Hann hefur upp æst lýðinn lands, lengi mjög víða kenndi, frá Galílea og svo til sanns um síðir allt hingað vendi. Pílatus hugði hér hrinda þeim vanda af sér. Heródes hafði því hirðstjórn þeim parti í, til hans því herrann sendi.4. Fyrir mig, Jesú, þoldir þú þjáning og beiska pínu. Hjartað gleðst því ég heyri nú hrósað sakleysi þínu. Syndin lá sárt á mér, sök fannst engin hjá þér, svo er sakleysið þitt sannlega orðið mitt. Við málefni tókstu mínu.5. Lögmál drottins þá hefndum hart hótar mér eftir vonum, aftur minn Jesús ansar snart: Engin sök finnst hjá honum. Sakleysið mitt til sanns segi ég nú orðið hans. Engin áklögun fljót orka skal neitt á mót mínum þollyndisþjónum.6. Ónytjuhjal og mælgin mín mér til falls koma ætti, en, Jesú, blessuð þögnin þín það allt fyrir mig bætti. Skylda mín aftur er eftir að breyta þér, þegjandi í þýðri trú þola nær líð ég nú, þörf er ég þess vel gætti.7. Pílatus meinti mannvitsslægð mundi óbrigðul standa, koma vill því með kænskunægð kóng Heródi í vanda. Kunna þá aðferð enn allmargir veraldarmenn. Bið Guð og gæt þín vel, gjarn er heimur á vél. Gálausum svikin granda.8. Krossgangan, Jesú, þessi þín þar fyrir eflaust skeði svo hvílast mætti sála mín sætt í eilífri gleði. Embættisómak langt oft þó mér finnist strangt, til lofs og þóknunar þér það vil ég gjarnan hér líða með ljúfu geði.Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
klénn: vesall, lítilmótlegur
snart: skjótt
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 21. sálmurUm Heródis forvitni og hvíta klæðiðMeð lag: Jesú Kriste, þig kalla ég á.1. Þegar Heródes herrann sá hann varð mjög glaður næsta. Af honum heyrt hafði og helst vill fá hans ásýnd líta glæsta. Forvitinn mörgu frétti að, fýsn holdsins kapp á lagði með byrstu bragði. Jesús tók ekki undir það, við öllum spurningum þagði.2. Margir finnast nú hér í heim Heródis líkar réttir. Guðs orð er skemmt og gaman þeim sem glens eða nýjar fréttir. Holdsins forvitni hnýsir þrátt í herrans leyndardóma með fýsn ei fróma. Aumri skynsemi ætla of hátt aldrei til skilnings koma.3. Mannvitsforvitni og menntaglys margir þá vilja reyna. Að orði drottins gjöra gys, gaman loflegt það meina. Varastu, sál mín, vítin reynd, virtu í hæsta gildi þá mestu mildi. Alvarlega með góðri greind Guð við þig tala vildi.4. Guð gjörir ekki að gamni sér glæpamönnum að hóta. Kallsmælgi honum og engin er að þú megir miskunn hljóta. Auðmjúklega með allri gát áttu um slíkt að ræða og fleiri fræða, en af þér heyrast aldrei lát orð drottins skulir þú hæða.5. Heyri ég um þig, minn herra, rætt í hjálpræðisorði þínu, allt sýnist mér þá búið og bætt bölið í hjarta mínu. Í sakramentinu sé ég þig svo sem í líking skærri með náð mér nærri. Ó, hvað gleður sú ásýnd mig, engin finnst huggun stærri.6. Heródis fýsn var holdleg sú, hann réð forvitnin ginna, en mín sála af ást og trú andvarpar þig að finna. Lofsamleg er sú lukkustund þá lít ég þig, herrann þýði, í þinni prýði. Gef mér loksins þann fagnaðarfund þó fyrst um sinn hér bíði.7. Það kennir herrans þögnin fróm þar næst í annan máta: Hann vill ei sínum helgidóm fyrir hunda kasta láta. Drottinn forsmáir drambsamt geð, dárlega margs þó freisti og frekt sér treysti. Hugstoltum niður hrinda réð, hógværa sál við reisti.8. Heródes og hans hoffólk lítt um herrann akta vildi, færði hann í eitt fatið hvítt, forsmán það heita skyldi. Til Pílatum síðan sendur var. Svo komst í friðarstilli ofstopinn illi. Drambsöm öfundin áður bar óvinskap þeirra á milli. 9. 10. 11. 12. 13. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
dárlega: illa
forlíka: sætta
frekt: gagngert
frómur: góður
hoffólk: hirð
kallsmælgi: hégómatal, þvaður
skikkun: hegðun
styggð: hatur
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 22. sálmurUm krossfestingarhróp yfir KristóTón: Faðir vor, sem á himnum ert.1. Frá Heróde þá Kristur kom kallar Pílatus snjöllum róm Gyðingalýð og ljós gaf rök, lausnarinn hefði enga sök, samþykkur væri og sér til þess sjálfur kóngurinn Heródes.2. Sannlega drottinn sakleysið sér, elskar bæði og styrkir með. Hjarta og munnur hvers eins manns hlýtur að þjóna vilja hans. Málefnið gott fær góðan róm. Gæt þess, mín sál, og vertu fróm.3. Siður Gyðinga sá var þá, sakamann einn þeir skyldu fá um páskatímann frá píslum frí, Pílatus átti að gegna því, í frelsisminning úr Egyptó. Aldrei bauð drottinn svoddan þó.4. Sjá til, mín sál, að siðvaninn síst megi villa huga þinn, forðast honum að fylgja hér framar en Guðs orð leyfir þér. Góð minning enga gjörir stoð, gilda skal meira drottins boð.5. Pílatus Júðum sagði svo: Sjáið nú glöggt um kosti tvo. Ég býð hér Jesúm yður fram eða morðingjann Barrabam. Hann meinti yrði helst með því herrann frá dauða gefinn frí.6. Þú færð nú glöggt af þessu séð, þar sem drottinn er ekki með í verki, áformi og vilja manns verða til einskis ráðin hans. Sérviska holdsins svikul er svo sem Pílatum skeði hér.7. Yfirmennirnir allra fyrst óskuðu að drottinn krossfestist. Almúgann svo í annan stað eggjuðu mest að biðja um það. Barrabas útlausn skyldi ske, skilinn Jesús frá lífi sé.8. Veraldardæmin varast skalt. Voga þú ekki að gjöra það allt sem höfðingjarnir hafast að þó heimurinn kalli loflegt það. Þá blindur leiðir blindan hér báðum þeim hætt við falli er. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
frómur: guðrækinn, góður
kalls: háð, spott
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 23. sálmurUm Kristí húðstrýkingMeð lag: Oss lát þinn anda styrkja.1. Pílatus herrann hæsta húðstrýkja lætur þar. Nakinn við stólpann stærsta strengdur þá Jesús var, stríðsmenn með svipum hröktu hann. Sál mín, hér sjá og skoða hvað sonur Guðs fyrir þig vann.2. Helgasta holdið fríða frá hvirfli iljum að drottni varð sárt að svíða, svall allt af benjum það. Hver hans líkamalimur og æð af sárum sundur flakti. Sú hirting mjög var skæð.3. Blessaður dreyrinn dundi drottins lífsæðum úr, sem regn það hraðast hrundi himins í dimmuskúr. Blánaði hold en bólgnaði und. Sonur Guðs sárt var kvalinn saklaus á þeirri stund.4. Ég var sem fjötrum færður fangelsi þungu í, á önd og samvisku særður, syndin mín olli því. Sú dauðleg sálarsóttin hér um hverja æð út sér dreifði. Ekkert fannst heilt á mér.5. Svipan lögmálsins lamdi líf og sál heldur frekt. Óttinn kvalanna kramdi, kominn var ég í sekt. Banvænlegt orðið mitt var mein, hjartað af hryggðum stundi, hvergi fékkst lækning nein.6. Sástu þá, Jesú sæli, sár mín óbærileg. Til lausnar þínum þræli því léstu binda þig. Gekkst svo undir þá grimmdarkvöl að ég kvittaður yrði við eilíft hryggðarböl.7. Sjúkdóm minn sjálfur barstu, svo varð ég heill með því. Hörmungum hlaðinn varstu, frá hryggðum er ég nú frí. Hegning þú leiðst svo hefði ég frið. Benjar þínar mér bættu, bót sú þar átti við.8. Hræðslan vill hjartað krenkja með hörðum sorgarsting þegar ég gjöri að þenkja um þína húðstrýking. Aví, ég gaf þar efni til. Þú einn galst þrjósku minnar, þess nú ég iðrast vil. 9. 10. 11. 12. 13. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
Aví (upphrópun): vei, æ
krenkja: veikja, lama
þenkja: hugsa, íhuga
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 24. sálmurUm purpuraklæðið og þyrnikórónunaTón: Til þín, heilagi Herra Guð.1. Illvirkjar Jesúm eftir það inn í þinghúsið leiddu, afklæddu fyrst og fljótt þangað fólkið allt koma beiddu. Purpuraklæðis forna flík, fást mátti varla háðung slík, yfir hans benjar breiddu.2. Helgunarklæðið hafði ég misst, hlaut því nakinn að standa. Adam olli því allra fyrst, arf lét mér þann til handa. Syndanna flík ég færðist í, forsmán og minnkun hlaust af því með hvers kyns háska og vanda.3. Burt tók Jesús þá blygðun hér, beran því lét sig pína. Réttlætisklæðnað keypti mér, kann sá fagurt að skína. Athvarf mitt jafnan er til sanns undir purpurakápu hans. Þar hyl ég misgjörð mína.4. Þyrnikórónu þungri þeir þrengdu að herrans enni. Báleldi heitum brenndu meir broddar svíðandi í henni. Augun hans bæði og andlit með allt í blóðinu litast réð. Slíkt trúi ég kvala kenni.5. Fyrir óhlýðni Adams var öll jörðin lýst í banni. Ávöxt því slíkan af sér bar, orð Guðs trúi ég það sanni. Þessum bölvunar þyrnikrans þrengt var að höfði lausnarans til huggunar hrelldum manni.6. En Jesú hlýðni aftur hér allri jörð blessun færir. Heilnæman ávöxt hún því ber, hverja skepnu vel nærir. Fyrir gæskunnar gjörning þann gjarnan lofi og prísi hann hvað sig um heiminn hrærir.7. Bölvan mér yfir höfði hékk hótuð í lögmálsbræði, en Jesús hana undir gekk svo aftur ég blessun næði. Guð minn kórónu gaf mér þar gæsku og dýrðar eilífrar hér og á himnum bæði.8. Reyrstaf honum í hönd með spé hirðstjórans þrælar fengu. Heilsuðu kóngi og krupu á hné, kallsorð á víxl þá gengu. Reyrnum hröktu um höfuð hans, hræktu í andlit lausnarans með kvala kappi ströngu. 9. 10. 11. 12. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
frómur: guðrækinn, góður
kallsorð: hæðnisorð
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 25. sálmurUm útleiðslu Kristí úr þinghúsinuMeð lag: Konung Davíð, sem kenndi.1. Landsdómarinn þá leiddi lausnarann út með sér, Gyðingum andsvör greiddi glögglega og svo tér: Þér sjáið þennan hér. Sannlega yður ég segi, sök finnst með honum eigi sem dauðadóms verð er.2. Þá gekk Jesús út þannig, þyrni og purpurann bar. Sagði: Sjáið hér manninn, sjálfur dómarinn þar. Gyðingar gáfu svar: Burt með hann, svo þeir segja, sá skal á krossi deyja. Ósk þeirra ein sú var. 3. Orð og afsökun gilti engin í þessum stað, heiftin svo hugann fyllti, hjartað varð forblindað. Síðast þeir sögðu það, ljóslega lífsstraffs krefði lögmálið því hann hefði gjört sig Guðs syni að.4. Rétt lög sem rituð finnast rangfærðu Júðar hér. Oss ber þar á að minnast, ill dæmi forðumst vér, dómurinn drottins er, hinn þó með heiftum klagi og hreinan sannleik aflagi. Sjái valdsmenn að sér.5. Þá ég heyri, minn herra, hversu þú kvalinn varst, gjörvöll vill gleðin þverra, galstu mín næsta hart því ég braut mikið og margt. En þá mér guðspjöll greina glöggt þitt sakleysið hreina, hjartað fær huggun snart.6. Athuga, sál mín, ættum útgöngu drottins hér svo við rétt minnast mættum hvað miskunn hans veitti þér. Hyggjum að hann út ber þyrnikórónu þétta, þar með purpurann létta, blár og blóðugur er.7. Með blóðskuld og bölvan stranga, beiskum reyrð kvalahnút áttum við greitt að ganga frá Guðs náð rekin út, hrakin í heljar sút, íklædd forsmánarflíkum, fráskúfuð drottni ríkum, nakin og niðurlút.8. Ó synd, ó syndin arga, hvað illt kemur af þér? Ó, hversu meinsemd marga má drottinn líða hér? Þitt gjald allt þetta er. Blindað hold þig ei þekkti þegar þín flærð mig blekkti. Jesús miskunni mér.9. En með því út var leiddur alsærður lausnarinn gjörðist mér vegur greiddur í Guðs náðarríki inn og eilíft líf annað sinn. Blóðskuld og bölvan mína burt tók Guðs sonar pína. Dýrð sé þér, drottinn minn. 10. 11. 12. 13. 14. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
snart: skjótt
sút: sorg
trón: hásæti
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 26. sálmurSamtal Pílatí við KristumLag: Hæsti Guð, herra mildi.1. Hér þá um Guðs son heyrði heiðinn landsdómari, hann spyr, því hræðast gjörði, hvaðan vor drottinn sé. En Jesús þýður þagði, það og vel maklegt var. Pílatus brátt að bragði byrstist og aftur sagði: Viltu ei veita svar?2. Mín er, það máttu játa, maktin svo tignarleg. Ég má vel lausan láta og líka krossfesta þig. Jesús svarar og segir: Síst áttu vald á mér ef þér væri það eigi að ofan gefið svo megir heiðri þeim halda hér.3. Sá hefur synd enn meiri er seldi mig þér í hönd. Pílatus hygg ég það heyri, hann grundar efnin vönd. Gjörði strax griða að leita, gáfu prestarnir ans: Vægð ef þessum vilt veita, víst máttu ekki heita kær vinur keisarans.4. Heiðingjar halda gjörðu hjáguðir þeirra senn börn ættu alin á jörðu eins og holdlegir menn. Hann óttast hér ef væri herrann goðanna kyns, hugði því helst að bæri, hentuglega fram færi rannsókn réttdæmisins.5. Skurðgoð sín heiðnir héldu hafandi í mestu akt, forgefins hug sinn hrelldu, hræddir við þeirra makt. Ó, hversu framar ætti einn sérhver kristinn mann óttast drottins almætti með ást og blygðunarhætti sem stoltum steypa kann.6. Af stórri makt sig réð stæra stoltur Pílatus hér. Rétt mál til rangs að færa reiknaði leyfilegt sér. Kann vera margan megi meining sú villa þrátt, þó lögin brjóti og beygi bannað sé þeim það eigi, fyrst vald þeir hafa hátt.7. Guð er sá völdin gefur, gæti þess æðri stétt. Sitt léni hver einn hefur hér af drottni tilsett. Hann lét þig heiður hljóta, heiðrast því af þér vill. Virðingar vel mátt njóta, varastu drambsemi ljóta, róg og rangindin ill.8. Yfirvald einn Guð sendi, undirmenn gái þar að. Sverð drottins hefur í hendi, heiðra skulum vér það, hlýðugir friði halda, hlífð og forsvari ná. Þverlyndisþrjóskan kalda þunglegri hefndargjalda að vísu sér vænta má. 9. 10. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
akt: virðing
forgefins: til einskis
forsvar: vörn
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 27. sálmurPílatí samtal við Gyðinga á dómstólnumTón: Skaparinn stjarna, Herra.1. Pílatus heyrði hótað var honum keisarans reiði þar. Út leiddi Jesúm annað sinn, upp sest þegar á dómstólinn.2. Gyðingum síðan sagði hér: Sjáið, þar yðar kóngur er. Þeir báðu: Tak þennan burt frá oss. Bráðlega lát hann deyja á kross.3. Skal ég krossfesta kóng yðvarn? kallar Pílatus hæðnisgjarn. Engan kóng, segja þeir aftur hér, utan keisarann höfum vér.4. Guðspjallshistorían hermir frá heiti sá staður Gabbatá. Háa steinstræti þýðir það. Þar máttu, sál mín, gæta að.5. Vei þeim dómara er veit og sér víst hvað um málið réttast er. Vinnur það þó fyrir vinskap manns að víkja af götu sannleikans.6. Pílatus keisarans hræddist heift ef honum yrði úr völdum steypt. Þetta sem helst nú varast vann varð þó að koma yfir hann.7. Ó, vei þeim sem með órétt lög umgangast og þau tíðka mjög, sannleiknum meta sitt gagn meir. Svívirðing Drottni gjöra þeir.8. Huga sný ég og máli mín, minn góði Jesú, enn til þín. Pílatus kóng þig kallar hér. Krossfesting Júðar óska þér. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
klár: hreinn
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 28. sálmurUm Pílatí rangan dómTón: Nú bið ég Guð þú náðir mig.1. Pílatus sá að sönnu þar sín ráð máttu ei gilda par. Upphlaup sér búið hræddist hann, hugði að stilla vanda þann. Fullnægja vildi fólksins bón, fá skyldi Jesús dauðans tjón. Sannleika engum sinnti meir, svo dæmdi allt sem beiddu þeir.2. Hendur í vatni þá nam þvo, þar næst við Júða mælti svo: Sjálfir um yður sjái þér, saklaus við réttlátt blóð ég er. Allur almúginn upp á það andsvarar greitt í þessum stað: Hans blóð þó nú hann kvelji kross, komi yfir börnin vor og oss.3. Pílatus hafði prófað þar píslarsök drottins engin var. Fyrir og eftir eins réð hann úrskurða Jesúm saklausan, þó mót samvisku sinni þvert sjálfur viljandi dæmdi bert. Guð gefi að yfirvöldin vor varist þau dæmin glæpa stór.4. Hvað margur nú í heiminum hér fyrir lastar Pílatum sem þó elskar og iðkar mest athæfið hans og dæmin verst. Óttinn í dómi oft fær sess, yfirherrarnir njóta þess. Almúgans hrósun olli því, illgjarnir skálkar hlaupa frí.5. Ábatavon og vinahót verkin dylja þó séu ljót. Líka kemur sú fordild fram sem forsvarað getur Barrabam. Gefst þá raunin hvað gilda skal gulltungan sú sem Akan stal. Máske og þiggi mútur hinn meir en Pílatus þetta sinn.6. Ég spyr hvað veldur, ódyggð flest eykst nær daglega og fjölgar mest? Umsjónarleysi er orsök hæst, eigin gagnsmunir þessu næst. Miskunn sem heitir skálkaskjól skyggnist eftir um fánýtt hól. Óttinn lögin svo þvingar þrátt, þora þau ekki að líta hátt.7. Fyrir fólkinu þegar þar þvoði Pílatus hendurnar, fyrir Guði sér þann gjörði grun, gilda mundi sú afsökun. Varastu, maður, heimsku hans. Hér þó þú villir sjónir manns, almáttug drottins augsýn skær allt þitt hjarta rannsakað fær.8. Viltu þig þvo þá þvo þú hreint þel hjartans bæði ljóst og leynt. Ein laug er þar til eðlisgóð, iðrunartár og Jesú blóð. Grát þína synd en set þitt traust á sonar Guðs pínu efalaust. Lát af illu en elska gott, allan varastu hræsnisþvott. 9. 10. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
forsvara: verja
snart: skjótt
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 29. sálmurUm Barrabas frelsiMeð lag: Eins og sitt barn faðir.1. Seldi Pílatus saklausan son Guðs til krossins dauða. Upphlaupsmaður sá víg eitt vann, þá frelsi fann, fékk líf en missti nauða.2. Í myrkvastofu sá bundinn beið, Barrabas frá ég hann heiti. Má hér finnast ein merking greið um mannkyns neyð mjög skýr að öllu leyti.3. Barrabas frá ég að föður og nið flestir lærðir menn þýði. Adam líkist þar eflaust við og allt hans lið sem á féll dauðans kvíði.4. Upphlaupsmaður hann orðinn var þá eplið í munn sér leiddi. Sjálfs Guðs boðorði sinnti ei par og síðan þar sig og allt mannkyn deyddi.5. Í djöfuls fjötrum fastur lá fanginn til eilífs dauða. Allir hans niðjar út í frá með eymd og þrá áttu von kvala og nauða.6. Hér þá Jesú var helið kalt af heiðnu dæmt yfirvaldi, fékk Adam sjálfur frelsið snjallt og fólk hans allt sem fagnar því lausnargjaldi.7. Nú fyrst ég Adams niðji er, nær mér gengur það dæmi. Sál mín, set slíkt fyrir sjónir þér og sjáðu hér sannferðugt lærdómsnæmi.8. Ó, hvað oft hef ég aumur gjört uppreisn mót drottins anda. Daglega því hans boðorð bert svo braut ég þvert, mér bar þó í hlýðni að standa. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
forsvar: vörn
frá: fregna, frétta, heyra
frómur: góður
niður: sonur, niðji
næmi: námsefni
sannferðugur: traustur, sannur
sút: sorg
þrá: hugsýki, hryggð
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 30. sálmurUm Kristí krossburðTón: Tunga mín af hjarta hljóði.1. Stríðsmenn Krist úr kápunni færðu og klæddu hann sínum búning í. Sollnar undir sárt við hrærðu, þær sviðu og blæddu upp á ný. Á blessuðu sínu baki særðu hann bar sinn kross og mæddist því.2. Skeði svo á samri stundu, Símon nokkurn bar þar að, framandi maður er gekk um grundu, gripu Júðar þann í stað. Krossinum á hans herðar hrundu en hann gekkst nauðugur undir það.3. Þeir sem, sál mín, syndir drýgja samviskunni þvert á mót undir drottins endurnýja ef ekki gjöra á löstum bót. Við skulum frá þeim flokki flýja og fyrirgefningar biðja af rót.4. Upp á heimsins óþakklæti er hér dæmi ljóst til sanns. Margan læknaði son Guðs sæti sjúkan meðal almúgans. Nú var ei neinn sá bölið bæti og bæri með honum krossinn hans.5. Símon bæði og syni hans báða sjálf hér nefnir historían, því guðhræddur skal njóta náða og niðjar margir eftir hann. Miskunnsemd við menn fáráða minnast Guð og launa kann. 6. Framandi maður mætti Kristi, með honum bar hans þunga kross. Hér má finna, hvern það lysti, hreina þýðing upp á oss. Gyðingafólk þá Guðs náð missti, gafst heiðingjum dýrðarhnoss.7. Syndaundir ýfist mínar oft á hverri stundu nær, samviskunnar sár ei dvínar, sviðameinið illa grær. Blessaðar, Jesú, benjar þínar bið ég mýki og lækni þær.8. Þessi krossins þunga byrði þér var, drottinn, lögð á bak svo fyrirmyndin fyllt sú yrði þá fórnarviðinn bar Ísak. Sá þinn gangur sorga stirði af sálu minni tók ómak.9. Minnist ég á þjáning þína, þig sú mæddi byrðin stríð. Sannlega fyrir sálu mína svoddan leið þín gæskan blíð. Vegna þess mér virstu að sýna vorkunnsemi nær ég líð. 10. 11. 12. 13. 14. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
historía: saga
manga: þrefa, þrátta, þjarka
virstu: lát þér þóknast
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 31. sálmurPrédikun Kristí fyrir kvinnunumTón: Sá frjáls við lögmál.1. Fólkið sem drottni fylgdi út fylltist margt angri hörðu. Kvinnurnar grétu sárt með sút sem hans kvöl aumka gjörðu.2. Sneri til þeirra son Guðs sér, sagði þá herrann mætur: Grátið þér ekki yfir mér, ó, Jerúsalems dætur.3. Sona yðar og eigin eymd eflaust þér gráta megið. Nálgast sú tíð sem nú er geymd, nær þér harmandi segið:4. Sæl nú óbyrjan barnlaus er og brjóst þau ei sogin voru. Hrynji yfir oss hálsarnir, hæðir og björgin stóru.5. Ef gjört er svo því græna tré, geta hver til þess næði, hvað hið þornaða þá mun ske, það frá ég Jesús ræði.6. Ó, hvað veraldar virðing er völt og svikul að reyna. Gæt þess, mín sál, og sjáðu hér sannprófað dæmið eina.7. Á pálmasunnudag sjálfur inn son Guðs í borg nam ríða. Ástvinir hans það sama sinn sungu lof án alls kvíða.8. Fám dögum síðar sjálfur út særður með kross nam ganga. Það hlutu hans vinir að sjá með sút, sorg hjartans báru stranga. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
forlát: fyrirgefning
frá: fregna, frétta, heyra
sorgarlát: látbragð (hegðun) sorgar
sút: sorg
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 32. sálmurUm það visnaða og græna tréðMeð lag: Nú látum oss líkamann grafa.1. Greinir Jesús um græna tréð, getur hins visna einnig með. Við skulum, sál mín, skoða á ný skýran lærdóm í máli því.2. Frjóvgunareikin vökvuð, væn, vel blómguð stóð með laufin græn þegar á jörðu sást til sanns son Guðs íklæddur holdi manns.3. Lífsins ávöxtu ljúfa bar, læknaði Jesús sóttirnar. Frá djöfli leysti og dauðans pín, daufum gaf heyrn en blindum sýn.4. Af hverri grein draup hunang sætt, hjálpræðiskenning fékk hann rætt. Öll hans umgengni ástúðleg angraðar sálir gladdi mjög.5. Guði var þekkt það græna tréð, glöddust himnar og jörðin með. Í hans fæðing það vitnast vann og við Jórdan þá skírðist hann.6. Réttlætis allan ávöxt bar, inn til krossdauða hlýðinn var, saklausa lambið, son Guðs einn, af synd og lýtum klár og hreinn.7. Þó mátti ei það eðla tré angurlaust vera á jörðunni. Guðs reiðistormur geisa vann, gekk því refsingin yfir hann.8. Ef þú spyrð að hvað valda vann, vildi Guð láta saklausan soninn komast í sorgir þær, sem honum þó var hjartakær. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
klár: hreinn
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 33. sálmurUm Kristí krossfestingLag: Konung Davíð sem kenndi.1. Kom loks með krossins byrði Kristur í Hausastað. Örþjáður trú’ ég hann yrði. Edik galli blandað honum þeir héldu að. Drottinn vor dýrðar mildi drekka þó ekki vildi þá hann smakkaði það.2. Fals undir fögru máli fordildarhræsnin ber. Vinátta tempruð táli, trúarlaus iðrun hér, edik gallblandað er. Svoddan súrdreggjarvíni þó sjáist glyslega skíni herrann hrindir frá sér.3. Það tek ég víst til þakka þá þú vilt, drottinn kær, súrt með þér sjálfum smakka. Sé þín miskunnin skær í hverri neyð mér nær. Gallbeiskju bölvaninnar og bikarinn heiftar þinnar burt settu frá mér fjær.4. Nakinn Jesúm á jörðu Júðar krossfestu þar með heiftarsinni hörðu. Hendur og fæturnar teygt allt og togað var. Gekk svo járngaddur nistur gegnum lófa og ristur, skinn og bein sundur skar.5. Tveggja morðingja á milli miskunnarherrann hékk. Spádóminn frá ég að fylli sem fyrr meir um það gekk. Ræðir svo ritning þekk. Þjónn minn, sá einn útvalinn, er með spillvirkjum talinn, forsmán mjög þunga fékk.6. Nú ég minnist á næsta nakinn þá Adam stóð við tréð með hörmung hæsta, hjartasorg, böl og móð, því verk hans voru ei góð. Innvortis angrið kvaldi, undir trjánum sig faldi. Þess galt öll heimsins þjóð.7. Nú aftur Jesús nakinn negldur á trénu stóð, píndur, húðstrýktur, hrakinn, hjartans bar sáran móð. Þó voru verk hans góð. Einn fyrir engum faldist, opinberlega kvaldist. Þess naut öll heimsins þjóð.8. Horfi ég á hendur þínar, herra minn, Jesú kær. Fyrir misgjörðir mínar meinin slík liðu þær. Blóðdreyrinn dundi skær. Saurgun sálar og handa sem mér oft kom í vanda af hreint með öllu þvær. 9. 10. 11. 12. 13. Amen. |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
frá: fregna, frétta, heyra
nistur: sem nístir í gegn
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
34. sálmur
Það fyrsta orð Kristí á krossinum
Með lag: Lifandi Guð, þú lít þar á.
1.
Þegar kvalarar krossinn á
keyra vorn herra gjörðu,
flatur með trénu lagður lá
lausnarinn niður á jörðu.
Andlitið horfði í þeim stað
og augun hans blessuð himnum að.
Hann stundi af angri hörðu.
2.
Sinn faðm allt eins og barnið blítt
breiddi mót föðurnum kæra.
Blóðið dundi og tárin títt,
titraði holdið skæra.
Hér skoða, maður, huga þinn,
hvað kunni meira nokkurt sinn
drottin til hefndar hræra.
3.
Óvinum friðar blíður bað
brunnur miskunnarinnar.
Hann vill þeir njóti einnig að
ávaxtar pínu sinnar,
sagði: Faðir, þeim fyrirgef þú,
forblindaðir ei vita nú
sjálfir hvað vont þeir vinna.
4.
Lausnara þínum lærðu af
lunderni þitt að stilla.
Hógværðardæmið gott hann gaf,
nær gjöra menn þér til illa.
Blót og formæling varast vel,
á vald Guðs allar hefndir fel,
heift lát ei hug þinn villa.
5.
Þótt þú við aðra saklaus sért
sannlega skalt þess gæta,
samt fyrir Guði sekur ert,
sá á frjálst þig að græta.
Illir menn eru í hendi hans
hirtingarvöndur syndugs manns.
Enginn kann þess að þræta.
6.
Óvinum ills þó óskir hér,
ei minnkar heiftin þeirra,
óþolinmæði eykur þér,
afrækir boð þíns herra.
Þú styggir Guð með svoddan sið,
samviskan mjög þar sturlast við.
Böl þitt verður því verra.
7.
Upplýstu hug og hjarta mitt,
herra minn, Jesú sæti,
svo að ég dýrðardæmið þitt
daglega stundað gæti.
Þeir sem óforþént angra mig
óska ég helst að betri sig
svo hjá þér miskunn mæti.
8.
Heimsins og djöfuls hrekkjavél
holdið þrálega villa,
þess vegna ekki þekki ég vel
þó nú margt gjöri illa.
Beri svo til ég blindist hér,
bið þú þá, Jesú, fyrir mér.
Það mun hefnd harða stilla.
9.
Ég má vel reikna auman mig
einn í flokk þeirra manna
sem í kvölinni þjáðu þig,
það voru gjöld syndanna.
En þú sem bættir brot mín hér,
bið þú nú líka fyrir mér
svo fái ég frelsun sanna.
10.
Fyrst þú baðst friðar fyrir þá
er forsmán þér sýndu mesta,
vissulega ég vita má,
viltu mér allt hið besta,
því ég er Guðs barn og bróðir þinn,
blessaði Jesú, herra minn.
Náð kann mig nú ei bresta.
11.
Allra síðast þá á ég hér
andláti mínu að gegna,
sé þá, minn Guð, fyrir sjónum þér
sonar þíns pínan megna,
þegar hann lagður lágt á tré
leit til þín augum grátandi.
Vægðu mér því hans vegna.
Amen
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996)
| 35. sálmurUm yfirskriftina yfir krossinumTón: Náttúran öll og eðli manns.1. Útskrift Pílatus eina lét yfir krossinum standa: Jesús nefndur af Nasaret, nýr kóngur Gyðingalanda. Drottni með sann dómarinn fann dauðasök enga hærri. Margur las það í þessum stað því hann var borg svo nærri.2. Það var ritað og þannig sett í þrennslags tungumáli. Valdsmenn Júða það vissu rétt, vilja því Pílatus brjáli. Hann ansar greitt, ei skyldi neitt umbreytt og framar tjáði: Hvað skrifað er, skal standa hér. Svo skeði af drottins ráði.3. Þar nú á krossi herrann hékk, hér að, mín sála, gætum, virðingartitil fagran fékk með forprís sakleysis mætum, að hjálparfús heiti Jesús heimsins lausnarinn góði, hver djöfli frá oss frelsa má flekklaus með sínu blóði.4. Nasarenus hann nefnist þar. Náttúruspilling manna fráskilinn einn að vísu var. Vel þekka hlýðni sanna sýndi hann hreint, ljóst bæði og leynt lifandi Guði einum, hans tignar son, trúr, forsjáll þjón, tryggur í öllum greinum.5. Kóngur Gyðinga klár og hreinn í krafti guðlegum drottnar. Sá Davíðs stól skal erfa einn, aldrei hans ríki þrotnar. Ísraels hrós, heiðinna ljós, heitinn forfeðrum lengi. Svoddan titil sómdi rétt vel, sál mín, þinn herra fengi.6. Svoddan virðingu vildu hann vondir Gyðingar sneyða. Heiftaröfundin í þeim brann, af því Pílatum beiða orðtak það brátt á allan hátt úr færa settum máta. Hann kvað við nei, því það vill ei þeim drottinn veitast láta.7. Dramblátum setur drottinn skammt með djörfung þeirra og hrekki. Þeim líðst svo sem hann lofar framt, lengra komast þeir ekki. Allt skal mitt traust efunarlaust á hans makt jafnan standa. Hvað munu mér þá mennirnir mega í nokkru granda?8. Í þrennslags tungum var þetta skráð því að vor herrann mildi vildi sín elska, ást og náð allri þjóð boðast skyldi. Hvert tungumál með huga og sál heiðri þig, Jesú góði, sem kvölin þín og krossins pín keypti frá syndamóði. 9. 10. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
forprís: vegsemd
klár: skír, hreinn
Nasarenus: Hallgrímur hefur hér (4. v.) í huga nasaíreaheitið, sem lýst er í 4. Mós. 6, 1-21, og þeir unnu, sem vildu helga sig Guði með sérstökum hætti til ákveðins verkefnis eða ævilangt. Orðið er óskylt Nasare(n)us (,,frá Nasaret“) en Hallgrímur notfærir sér hljóðlíkingu orðanna til útleggingar á sérstöðu Krists.
syndamóður: mæða, byrði, þraut vegna synda
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 36. sálmurUm skiptin á klæðunum KristíTón: Hvað mundi vera hjartað mitt.1. Stríðsmenn þá höfðu krossfest Krist klæðnað hans tóku snart, skiptu í staði fjóra fyrst, fá skyldi hver sinn part. Á kyrtil prjónaðan ljóst með list lögðu þeir hlutfall djarft. Fólskuverk meðan fullgjörðist fólkið á horfði margt. 2. Ritning sú eina uppfyllt er, áður var þar um skráð: Skrúða mínum þeir skiptu sér, skýrlega svo er tjáð. Hlutfallið yfir fat mitt fer, fæ ég þess einnig gáð. Set, maður, slíkt fyrir sjónir þér, sjá drottins miklu náð.3. Nú máttu skilja, nakinn var negldur drottinn á kross. Opinbert sáu allir þar út runninn dreyrafoss. Svoddan forsmán Guðs sonur bar sannlega fyrir oss. Hér bauðst öllum án hylmingar himneskt miskunnarhnoss.4. Kalla ég merki klæðin hans kristnina í heimi hér. Um fjórar álfur foldarranns flokkur sá dreifði sér. Lífskyrtill þessi lausnarans líknarorð blessað er. Vilji því skipta skynsemd manns skilning sannleiksins þverr.5. Ei lét vor drottinn auðlegð há eftir í þessum heim: Klæðin sem hann bar holdi á en hvorki gull né seim. Þó mátti ei hans móðir fá hið minnsta af öllum þeim. Illir menn hendi yfir þau slá, aldrei því dæmi gleym.6. Safna hóflega heimsins auð, hugsýkin sturlar geð. Þigg af drottni þitt daglegt brauð, duga lát þér þar með. Holdið þá jörðin hylur rauð hlotnast má ýmsum féð. Svo þig ei ginni girndin snauð, gæt vel hvað hér er skeð.7. Stríðsmanna heift og harðýðgi herrans kvöl gat ei mýkt, þó viti nóg hann særður sé, sinnið var illsku ríkt. Þeir sem fátækan fletta fé fólskuverk drýgja slíkt. Guð láti þig ekki glæp þann ske að gjörir annað þvílíkt.8. Nakinn á krossi hékkstu hér, herra minn, Guð og mann. Fullnaðarborgun fengin er fyrir mig syndugan. Þá fórn drottinn og sál mín sér, sú gleðst en blíðkast hann. Brullaupsklæðnað til bjóstu mér, þann besta ég girnast kann.9. Hentuglega féll hlutur sá, herra minn, Jesú kær. Þú lést mig auman finna og fá fagnaðarorð þín skær. Þeim klæðafaldi þreifa ég á þegar mig hryggðin slær. Straumur eymdanna stöðvast þá, styrk nýjan hjartað fær. 10. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
seimur: auður, gull
snart: skjótt
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 37. sálmurAnnað orð Kristí á krossinumMeð lag: Ef Guð er oss ei sjálfur hjá.1. Uppreistum krossi herrans hjá hans móðir standa náði. Sverðið, sem fyrr nam Símeon spá, sál og líf hennar þjáði. Jóhannes einnig, Jesú kær, jafnt var þar líka staddur nær. Glöggt sá að öllu gáði.2. Sinni móður hann segja réð: Son þinn líttu þar, kvinna. Við lærisveininn líka með lausnarinn blítt nam inna: Sjá þú og móður þína þar. Þaðan í frá, sem skyldugt var, sá tók hana til sinna.3. Sá sem hlýðninnar setti boð sinni blessun réð heita þeim er foreldrum styrk og stoð stunda með elsku að veita. Svoddan dyggðanna dæmið hér drottinn vor sjálfur gaf af sér börnunum eftir að breyta.4. Girnist þú, barn mitt, blessun fá, björg lífs og gæfu fína, foreldrum skaltu þínum þá þóknun og hlýðni sýna. Ungdómsþverlyndið oftast nær ólukku og slys að launum fær. Hrekkvísa hefndir pína.5. Ekkjurnar hafa einnig hér ágætis huggun blíða. Jesús allt þeirra angur sér, aðstoð þeim veitir fríða, ef þær með hreinum hug og sið halda sig drottins pínu við og hans hjálpræðis bíða.6. María, drottins móðir kær, merkir Guðs kristni sanna, undir krossinum oftast nær angur og sorg má kanna. Til hennar lítur þar herrann hýrt, huggunarorðið sendir dýrt og forsjón frómra manna.7. Það reynist oft í heimi hér hlutfall drottins ástvina, hörmungarsverðið sárt þá sker, sæld lífsins gleður hina, hverjir þó Kristum hæða mest. Hefur svo löngum viðgengist, lítt vill því angri lina.8. Enn þeir sem Jesúm elska af rót undir krossinum standa, herrans blóðfaðmi horfa á mót, hvern þeir líta í anda. Trúar og vonar sjónin sett sár hans og benjar skoðar rétt, það mýkir mein og vanda. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
frómur: guðrækinn, góður
inna: segja
klár: skír
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 38. sálmurUm háðung og brigsl sem Kristur leið á krossinumTón: Jesús, sem að oss frelsaði.1. Þeir sem að Kristí krossi senn komu og fram hjá gengu, hristu með háðung höfuðin, honum til brigslis fengu, heitorð sín hefði hann haldið lítt, herrans musteri að brjóta, á þremur dögum annað nýtt efna með bygging fljóta.2. Tveir lugu svoddan falsmenn fyrst fyrir Kaífas dómi, af því hafði það út borist eftir fjölmennisrómi. Þessir þó hafi heyrt og séð herrans jarðteiknir fríðar, lygin þeim betur gafst um geð. Gengur svo enn til víðar.3. Öldungar landsins, fólkið flest og flokkur heiðinn stríðsmanna herrann vorn Jesúm hæddu mest með höfðingjum prestanna, sögðu: Ef ertu son Guðs kær, sá þig með krafti styður, kom þú hér svo það sjáum vér sjálfur af krossi niður.4. Hann sá er öðrum hefur hér hjálpað og læknað marga, megnar nú ekki að sönnu sér sjálfum úr neyð að bjarga. Svoddan háðyrði, hróp og dár hlaut þá Jesús að líða. Stóð það yfir um stundir þrjár. Stutt var andláts að bíða.5. Þá fram hjá Kristí krossi nú kallsandi held ég ganga sem ekki af hjartans ást og trú elska hans pínu stranga. Heilagleik sínum hrósa frí, við holdsins fýsn sig binda, síðan falla örvænting í eða forherðing synda.6. Að þínum krossi, Kriste kær, kem ég sem einn framandi. Gef þú mér leyfi að ganga nær, geð mitt styrki þinn andi svo ég hugleiði hvað til kom. Háðung, briglsorð og pínu leiðstu, manngæsku mildin fróm, móti andláti þínu.7. Sál mín og líf þær sæmdir hlaut sjálfs Guðs musteri að heita, í skírninni því ég þín að naut, það nam Guðs andi veita. Síðan hefur það syndin mörg sárlega gjört að brjóta. Holdsnáttúran mjög elskar örg athæfið heimsins ljóta.8. Á þremur dögum þar á mót því hét ég mörgu sinni, með iðran, trú og yfirbót aftur það bætast kynni. Æ, hvað veitir slíkt erfitt hér, efnin og dug vill þverra. Brigslið sem til var búið mér bar nú Jesús, minn herra. 9. 10. 11. 13. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
dár: háð
frómur: góður
kalls: háð, spott
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 39. sálmurUm ræningjans iðrunMeð lag: Einn Herra eg best ætti.1. Annar ræninginn ræddi, sem refsað í það sinn var, herrann vorn Jesúm hæddi, hann gaf þetta andsvar: Ef þar von er til nokkur að þú Guðs sonur sért, hjálpa þér og svo okkur úr þessum kvölum bert.2. En hinn þar upp á gegndi: Ekki hræðist þú Guð. Hverjum straffsheiftin hegndi, hún var rétt forþénuð. Við megum vel meðtaka verkabetaling þann, en þessi er alls án saka. Eftir það sagði hann:3. Hugsaðu til mín, herra, þá heldur þú ríkið þitt. Ást drottins ei nam þverra, andsvar lét heyra sitt: Sannlega þér ég segi, sú er huggunin vís, þú skalt á þessum degi mér þjóna í Paradís.4. Sjá hér fyrst straffið synda, sála mín, hryggilegt, forherðing hjartans blinda þó holdið kveljist frekt. Gefðu mér, Jesú góði, ég gegni vel hirting þín, með trú og táraflóði tjái þér brotin mín.5. Ræningjans iðran eina athugum líka með, hann gjörði iðran hreina, hataði illverk skeð. Því sagði hann væru að vonum verðlaunin ranglætis, ávítun veitti honum, sem vildi ei gæta þess.6. Hann trúði, á himnaríki hefði vor Jesús ráð, þó syndugra sýndist líki svo treysti upp á hans náð. Með blygðun og hrelldum huga herrann sín minnast bað, ljúflega lét sér duga, loforð ef fengi það.7. Hróp og háreysti gjörðu heiðnir og Júðar þar kringum krossinn á jörðu með kalls, brigsl og háðungar. Svaraði ei son Guðs neinu þó sjálfan það gilti hann en syndugs manns orði einu án dvalar gegna vann.8. Sætt mér fyrir sjónum skartar, sæll Jesú, gæskan þín. Þér gekk heldur til hjarta hans neyð en sjálfs þín pín. Sama hefur þú sinni við syndugar skepnur hér því aldrei elsku þinni aftur, minn herra, fer. 9. 10. 11. 12. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
frekt: ákaflega
kalls: háð, spott
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 40. sálmurÞriðja orð Kristí á krossinumMeð lag: Skaparinn stjarna, Herra hreinn.1. Upp á ræningjans orð og bón ansaði Guðs hinn kæri son: Þú skalt, sannlega segi ég þér, sæluvist hafa í dýrð hjá mér.2. Sjáðu með gætni, sál mín kær, sönn iðrun hverju kraftað fær. Upp á það dæmið er hér rétt öllum til lærdóms fyrir sett. 3. Reiði drottins þá upp egnd er yfir ranglæti mannsins hér, iðranin blíðkar aftur Guð, ei verður syndin tilreiknuð.4. Þó komi höstug hefndin bráð hrein iðran jafnan finnur náð. Mitt í standandi straffi því stillist Guðs reiði upp á ný.5. Samviskuorma sárin verst sönn iðran jafnan græðir best, hugsvalar sál og huggar geð, heilaga engla gleður með.6. Bæn af iðrandi hjarta hýr, hún er fyrir Guði metin dýr, herrann Jesús á hverri tíð henni gaf jafnan andsvör blíð.7. Sem Móises með sínum staf sætt vatn dró forðum steini af, eins fær iðrandi andvarp heitt út af Guðs hjarta miskunn leitt.8. Játning mín er sú, Jesú minn, ég er sem þessi spillvirkinn, já, engu betri fyrir augsýn þín, ef þú vilt reikna brotin mín.9. Kem ég nú þínum krossi að, kannastu, Jesú minn, við það. Syndanna þunginn þjakar mér, þreyttur ég nú að mestu er. 10. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
hastur: harkalegur
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 41. sálmurÞað fjórða orð Kristí á krossinumMeð lag: Af djúpri hryggð.1. Um land gjörvallt varð yfrið myrkt allt nær frá sjöttu stundu, sólin því ljóma sinn fékk byrgt senn til hinnar níundu. Guð minn, Jesús svo hrópar hátt, hvar fyrir gleymdir þú mér brátt? Svoddan, mín sál, vel mundu.2. Enginn skal hugsa að herrann þá hafi með efa og bræði hrópað þannig né horfið frá heilagri þolinmæði. Syndanna kraft og kvalanna stærð kynnir hann oss svo verði hrærð hjörtun frá hrekkjaæði.3. Sólin blygðast að skína skær þá skapara sinn sá líða. Hún hafði ei skuld, það vitum vér, þess voðameinsins stríða. Ó, hvað skyldi þá skammast sín skepnan sem drottni jók þá pín með hryggð og hjartans kvíða.4. Aví, hvað má ég, aumur þræll, angraður niður drúpa þá ég heyri, minn herra sæll, sú harmabylgjan djúpa gekk yfir þig þá galstu mín. Gjarnan vil ég að fótum þín feginn fram flatur krjúpa.5. Í ystu myrkrum um eilífð er óp og gnístran tannanna. Hefndarstraff það var maklegt mér fyrir margfjöldann glæpanna. Frá því, Jesú, þú frelstir mig. Frekt gengu myrkrin yfir þig, svo skyldi ég þá kvöl ei kanna.6. Í svörtu myrkri það sama sinn sorgarraust léstu hljóma, þá hrópaðir þú mig, herra, inn í himneskan dýrðarljóma. Í því ljósi um eilíf ár úthrópa skal mín röddin klár lof þinna leyndardóma.7. Synda, sorga og mótgangs með myrkrin svo oft mig pína að glöggt fær ekki sálin séð sælugeislana þína. Jesú, réttlætissólin sæt, syrgjandi ég það fyrir þér græt. Harmaraust heyr þú mína.8. Guð minn, segi ég gjarnan hér, geyst þó mig sorgin mæði, Jesú, ég læri nú það af þér, þau skulu mín úrræði. Gjörvöll þá heimsins gleðin dvín, Guð minn, ég hrópa vil til þín, Guð minn, allt böl mitt græði. 9. Yfirgefinn kvað son Guðs sig þá særði hann kvölin megna. Yfirgefur því aldrei mig eilífur Guð hans vegna. Fyrir þá herrans hryggðarraust hæstur drottinn mun efalaust grátbeiðni minni gegna. 10. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
aví (upphrópun): vei, æ
frekt: ákaflega
klár: skír
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 42. sálmurÞað fimmta orð Kristí á krossinumTón: Eins og sitt barn.1. Í sárri neyð | sem Jesús leið sagði hann glöggt: Mig þyrstir. Svo ritning hrein | í hverri grein uppfylltist ein. Um það mig ræða lystir.2. Strax hljóp einn að | sem heyrði það, hitta njarðarvött kunni, lét á reyrprik, | drap í edik með ill tilvik og bar Jesú að munni.3. Forundrast má, | mín sál, þar á maðurinn, hver þess gætir, að hann sem ráð | hefur með dáð á himni og láð, hörmung þvílíkri mætir.4. Hann, sá sem vín | af valdi sín úr vatni sætt tilreiddi, með sorgarskikk | fékk súrt edik fyrir svaladrykk þá sárt hann þorstinn neyddi.5. Því mundi ei hér | til hlífðar sér herrann edikið líka sem vín ágætt | gjöra vel sætt, fyrst gat það bætt hans guðdómsmaktin ríka?6. Komin var tíð, | kraftaverk fríð Kristur ei gjöra skyldi. Hin stundin þá | fyrir hendi lá, hryggð, kvöl og þrá herrann vor líða vildi.7. Kraftaverk hrein | kenndu þá grein að Kristur Guðs sonur væri. En kvölin hans | sýndi til sanns að syndugs manns sektir og gjöld hann bæri.8. Guðs einkason | gjörðist vor þjón þá græddi hann mein og kvíða. En offurlamb best | hann orðinn sést fyrir utan brest, í því hann kvöl nam líða. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
klár: hreinn
njarðarvöttur: svampur
skikkun: hegðun
þrá: hugsýki, hryggð
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 43. sálmurÞað sjötta orð Kristí á krossinumMeð lag: Allfagurt ljós1. Eftir að þetta allt var skeð edikið Jesús smakka réð, þrótt og lífskrafta þverra fann. Það er fullkomnað, sagði hann.2. Orð þíns herra með ást og trú athuga skyldir, sál mín, þú. Ef þeirra grundvöll sannan sér, sæta huggun þau gefa þér.3. Fyrst skaltu vita að Guð út gaf greinilegt lögmál himnum af. Hann vill að skuli heimi í hver maður lifa eftir því.4. Algjört réttlæti ljóst og leynt, líkama, sál og geðið hreint, syndalaus orð og atvik með af oss lögmálið heimta réð.5. Hugurinn vor og hjartað sé í hreinni elsku rétt brennandi, fyrir utan hræsni, bræði og bann bæði við Guð og náungann.6. Hver þetta gæti haldið rétt honum var lífið fyrir sett. En ef í einu út af brá, eilíf fordæming við því lá.7. Enginn maður frá Adam fyrst, eftir þann tíma hann syndgaðist, fullnægju gat því gjört til sanns. Gengur það langt yfir eðli manns.8. Óbærileg varð allra sekt. Eftir því drottinn gekk svo frekt, annaðhvort skyldi uppfyllt það eða mannkynið fortapað. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
forlíka: sætta
frekt: eindregið
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 44. sálmurÞað sjöunda orðið KristíMeð lag: Herra Guð í himnaríki.1. Hrópaði Jesús hátt í stað, holdsmegn og kraftur dvínar: Ég fel minn anda, frelsarinn kvað, faðir í hendur þínar.2. Þú, kristinn maður, þenk upp á þíns herra beiskan dauða. Að orðum hans líka einnig gá, eru þau lækning nauða.3. Jesús haldinn í hæstri kvöl, hlaðinn með eymdir allar, dapurt þá að kom dauðans böl drottinn sinn föður kallar.4. Herrann vill kenna þar með þér, þín ef mannraunir freista, góðlyndur faðir Guð þinn er, gjörir þú honum að treysta.5. Fyrir Jesúm þú fullvel mátt föður þinn drottin kalla. En þó þig krossinn þvingi þrátt, það mýkir hörmung alla.6. Eins og faðirinn aumkar sig yfir sitt barnið sjúka, svo vill Guð einnig annast þig og að þér í miskunn hjúkra. 7. Einnig sýna þér orð hans klár ódauðleik sálarinnar. Þó kroppurinn verði kaldur nár, krenkist ei lífið hennar.8. Hvar hún finnur sinn hvíldarstað herrann sýnir þér líka. Hönd Guðs þíns föður heitir það. Hugsa um ræðu slíka.9. Viljir þú eftir endað líf eigi þín sál þar heima, undir hönd drottins hér þá blíf, hans boðorð skaltu geyma. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 22. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
blífa: vera, dveljast
klár: skír
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 45. sálmurUm Jesú dauðaMeð lag: Faðir vor, sem á himnum ert.1. Þá frelsarinn í föðurins hönd fól nú blessaður sína önd, niður sitt höfuð hneigði fyrst herrann í því hann sálaðist. Drottinn vor þannig dó á tré, dásemd kunni ei meiri ske.2. Sankti Páll segir, í sannri raun syndarinnar sé dauðinn laun. Banaspjót hans eru brotin ljót, boðorðum drottins gjörð á mót. Sá skal deyja sem syndgar hér, svoddan úrskurður réttur er.3. En það hér heima átti síst af því Jesús er saklaus víst. Af helgum anda með hreinum sið hann var getinn í meyjarkvið. Guðs föður veru fegurst mynd frjáls lifði og dó af allri synd.4. Hvorki refsing né heljarbað hafði nú Jesús forskuldað. Hvað kom þá til að herrann leið harða pínu og beiskan deyð? Eða hvar fyrir hirtist hann, hirtingar til sem aldrei vann?5. Guðs andi þar á gjörir skil, greinir þvílíka orsök til: Vegna misgjörða vorra hér vissulega hann særður er því drottinn lagði svo fyrir sann syndirnar vorar upp á hann.6. Sjá hér, mín sál, fyrir syndir þín sonur Guðs líður kvöl og pín. Hann dó fyrir þig sem dauðans bað dárlega hafði forskuldað. Hann lét sitt líf svo lifðir þú, lífs eilífs von því áttu nú.7. Á mig var fallin þyngsta þraut því að ég drottins lögmál braut, samvisku særði synda gráð, svo fékk dauðinn sterk yfirráð. Til fordæmingar mér fjötrin hans fastlega héldu víst til sanns.8. Lögmál safnaði sektum mér, sektinni dauðinn eftir fer, dauðinn til dómsins dregur snar, dómurinn straffið úrskurðar, straffið um eilífð aldrei dvín, eilíf því var hin þyngsta pín. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
dárlega: illa
forskulda: verðskulda
sankti (latína): heilagur
synda gráð: mergð synda
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 46. sálmurUm teiknin sem urðu við Kristí dauðaTón: Þá linnir hér mín líkams vist.1. Þegar Kristur á krossins tré kannaði dauðann stríða, teikn og stórmerki mestu ske, mælir svo ritning fríða. Musteristjaldið mjög umvent í miðju varð að rifna í tvennt, hristist jörð harla víða.2. Sundur klofnuðu björgin blá, byrgð leiðin opnast fóru, líkamar dauðra lifna þá. Lít hér þau undrin stóru. Eftir lausnarans upprisu inn í borgina vitjuðu, af sumum þar séðir voru.3. Hvað hér historían hermir rétt, hygg að því, sál mín mæta. Þér til lærdóms er það fram sett, þess áttu vel að gæta. Jörðin sjálf þegar Jesús dó, jafnvel þeir hörðu klettar þó sýndu meðaumkun sæta.4. Steini harðara er hjartað það sem heyrir um Jesú pínu, gefur sig þó þar ekki að, ann meir gjálífi sínu. Kann nokkuð svoddan kalt hugskot Kristí dauða að hafa not? Guð stjórni geði mínu.5. Það má undra, hin þunga jörð þreyði ei kyrru að halda. Blágrýtis einnig björgin hörð bresti liðu margfalda. Holdið þó ei né hjartað manns hryggist við pínu skaparans sem hans þó hlaut að gjalda.6. Fortjaldið sýnir sannleik þann, sundur þá rifna náði. Aftakast skyldi öll fyrir sann, eftir Guðs settu ráði, Gyðingakynsins kóngleg stjórn, kennivaldið og lögmálsfórn, sem ritning sjálf um spáði.7. Hindrun réð öllum ærið stór inn í Guðs ríki banna, því veldur syndasektin vor og saurugleikinn verkanna. En fyrir Jesú dýrstan deyð drottinn tilbjó oss opna leið héðan upp til himnanna.8. Hér í kristninnar helgidóm höfum vér frelsi að ganga. Þar boðast náð og blessun fróm, burt er þá sorgin stranga. Sálin vor hefur búna braut beint í Abrahams gleðiskaut eftir heims hörmung langa. 9. 10. 11. 12. 13. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
frómur: góður
snart: skjótt
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 47. sálmurUm Kristí kunningja sem stóðu langt fráTón: Ó, Jesú, elskuhreinn.1. Kunningjar Kristí þá krossinum langt í frá stóðu með þungri þrá, þessa tilburði sjá.2. Var þar og viðstatt með að vísu margt kvenfólkið, sár Jesú fengu séð, sorgandi báru geð.3. Af þessu, mín sál, þú sérð sannlega hversu er valt allt í heimi hér. Haf slíkt í minni þér.4. Dvínar og dregst í hlé á dauðastundunni vinskapur, frændur, fé. Fallvalt hygg ég það sé.5. Þó vildu vinirnir veita hjálp nokkra þér, vörn þeirra ónýt er, enginn dauðanum ver.6. Lífinu hjúkrar hönd þá herðir sóttargrönd. Hjálpa þó engin önd upphugsuð ráðin vönd.7. Vinskap í synda sið, sála mín, þess ég bið, bittu ei veröld við, viljir þú sofna í frið.8. Hreinan vinskap halt þú við herrann þinn Jesúm nú. Í helgri hjartans trú frá heimsins elsku þér snú. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
grand (grönd): græðgi
klár: hreinn
sút: sorg
þrá: hugsýki, hryggð
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 48. sálmurUm Jesú síðusárTón: Tunga mín af hjarta hljóði.1. Að kveldi Júðar frá ég færi til fundar greitt við Pílatum og þess beiddu að ekki væri önduð lík á krossinum því hátíðin var harla nærri. Hér svo ritning greinir um.2. Stríðsmönnum hann bauð að brjóta beinin þeirra og svo var gjört. Heljarstund því hrepptu fljóta hinir tveir, sem greini ég bert. En Jesúm létu síns lífláts njóta, limina hans ei fengu snert.3. Stríðsmann einn með heiftar hóti harðlyndur gekk krossi að, í lausnarans síðu lagði spjóti, lagið nam í hjartastað, blóð og vatn þar frá ég út fljóti. Fyrir var áður spáð um það.4. Umhugað er einum drottni allra sinna barna lík, í jörðu hér þó holdið rotni, huggun traust mig gleður slík, hann vill ei týnist bein né brotni. Blessuð sé sú elskan rík.5. Guð drottinn með gæsku ráði gjörði Adams síðu af fríða kvinnu fyrst á láði, fast hann þó á meðan svaf. Vaknaður þess að vísu gáði og veglegt henni nafnið gaf.6. Sofnaður á sinni síðu sárið drottinn Jesús bar, svo af vatni og blóði hans blíðu byggðist heilög kristnin þar. Náði hún eðla nafni fríðu, nær til himna stiginn var.7. Skoðaðu hvernig skírnin hreina skiljast nú með réttu á. Að vísu jafnan vatnið eina vor líkamleg augu sjá, en trúarsjónin, svo skal greina, sonar Guðs blóð þar lítur hjá.8. Æ, hvað má ég sælan sanna sankti Tómas, postula þinn, þá síðu mátti hann sár þitt kanna, sína hönd þar lagði inn. Þú munt ei mér þjáðum banna það að skoða, Jesú minn. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
frá: fregna, frétta, heyra
sankti (latína): heilagur
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 49. sálmurUm Kristí greftranMeð líksöngslag.1. Jósef af Arimathíá, eðalborinn ráðsherra sá, Gyðinga svik við son Guðs skeð samþykkt hafði þeim aldrei með.2. Hann var lausnarans lærisveinn, lífernisfrómur, dyggðahreinn. Gyðinga hræddist hefnda raun, hélt sig að Kristó því á laun.3. Þessi um kvöldið þangað gekk, þá af Pílató leyfi fékk að mætti Jesúm andaðan ofan taka og jarða hann.4. Jósef tók strax af krossi Krist, keypti þó nýjan líndúk fyrst. Nikódemus kom þegar þar, þangað kostuleg smyrslin bar.5. Jósef gröf eina átti þar, útklöppuð sú í steini var í aldingarði allskammt frá. Enginn fyrr dauður í henni lá.6. Dýrlega smurðu drottins lík, dæmin má önnur finna slík, byrgðu með steini búna gröf, burt gengu strax fyrir utan töf.7. María, Jakobs móðir ein, Magdalena á sömu grein, Salóme einnig sat þar hjá, sáu vors herra greftrun á.8. Í þeirra selskap, sál mín blíð, settu þig niður litla tíð. Greftrun þíns herra gæt vel að, gagnslaust mun ekki vera það. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Amen |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
selskapur: félagsskapur, samneyti
skikkun: hegðun
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)
| 50. sálmurUm varðhaldsmenninaTón: (Með sínu lagi).1. Öldungar Júða annars dags inn til Pílatum gengu strax, sögðu: Herra, vér höfum mest í huga fest, hvað sá falsari herma lést.2. Eftir þrjá daga ótt fyrir sann upp rísa mun ég, sagði hann. Við slíku er best að leita lags, lát geyma strax þessa gröf inn til þriðja dags.3. Máske líkið með leyndum hljótt lærisveinar hans taki um nótt og lýðnum segi það lygaskin. Þá líst ei kyn, þó verði sú villan verri en hin.4. Pílatus víst þeim varðhald fékk, vaktin strax út af staðnum gekk. Gröfinni blifu herrans hjá og svo til sjá, settu innsigli steininn á.5. Gyðinga hörð var heiftin beisk, hjartans blindleiki og villan treisk. Þeim kunni ei nægjast kvöl og bann sem Kristur fann. Líka dauðan þeir lasta hann.6. Forðastu svoddan fíflskugrein framliðins manns að lasta bein. Sá dauði hefur sinn dóm með sér, hver helst hann er. Sem best haf gát á sjálfum þér.7. Gyðingar vildu veita rýrð vors lausnara upprisudýrð. En drottins vald og vísdómsráð þess vel fékk gáð, verk sitt framkvæmdi víst með dáð.8. Hefði ei vaktin geymt og gætt grafarinnar, sem nú var rætt, orsök var meiri að efast þá hvort upp réð stá drottinn vor Jesús dauðum frá. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Amen Fyrir Jesú náð iðrast syndarinn. Lofaður sé Guð og blessað sé hans |
|
|
Sálmatexti úr útgáfu Landsbókasafns – Háskólabókasafns (1996) |
|
| Orðskýringar: |
dárlega: illa
klár: skír, hreinn
slétt forgár: ferst með öllu
styggð: hatur
treiskur: þver, þrjóskur
Orðskýringar úr útgáfu Sigurbjörns Einarssonar (1991)